حذف حاجی فیروز با چهره سیاه؛ 'تبعیض نژادی' یا 'الگوبرداری غربی'

تصمیم شهرداری تهران برای حذف حاجی فیروز با چهره سیاه از برنامه‌های نوروزی این سازمان واکنش‌های مخالف و موافق گسترده‌ای در میان مدیران شهری، اهالی تئاتر و کاربران شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته است.

محمدرضا جوادی یگانه، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران که سابقه عضویت در هیات علمی جامعه شناسی دانشگاه تهران را دارد در دفاع از این تصمیم بر "جلوگیری از آزردگی سیاه‌پوستان و آفریقایی‌تبارهای ایرانی" تاکید کرده است.

استدلال‌های موافقان:

گروهی به روند جهانی شدن و لزوم رعایت "نُرم‌های بین‌المللی" اشاره می‌کنند و با اشاره به "خواهر خواندگی" تهران با چندین پایتخت‌ دیگر دنیا از این تصمیم استقبال کرده‌اند.

موافقان می‌گویند "هر عرفی لزوما درست نیست" و نباید فرهنگ‌های غلط را به دلیل ریشه تاریخی آنها درست به شمار آورد.

در این میان تجربه از تمسخر به دلیل رنگ پوست هم بارها در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است. کاربران از جمله تجربه‌های سعید شنبه‌زاده، نوازنده ایرانی و "تهران"، کمدین سیاه‌پوست ایرانی‌تبار از مسخره شدن در آستانه نوروز را بازنشر کرده‌اند.

همچنین بعضی به مستندات تاریخی از برده‌داری و خرید و فروش برده در ایران پرداخته‌اند، از جمله محمود عظیمایی، تهیه‌کننده پادکست دست‌نوشته‌ها که به تفصیل آنها را بررسی کرده است.

بعضی دیگر می‌گویند کارکتر حاجی فیروز از معنای باستانی که برخی به آن اشاره می‌کنند تهی شده و سالهاست که به نمادی از کودکان کار و تکدی‌گری در ایام نوروز تبدیل شده است.

استدلال مخالفان:

بسیاری از اساتید و چهره‌های تئاتر در مورد ریشه‌های تاریخی و باستانی شخصیت "غلام" یا فیروز در تئاتر تخته حوضی ایران اشاره کرده‌اند و آن را بی‌ارتباط به نژادپرستی دانسته‌اند. ویدیوی سخنان قدیمی بهرام بیضایی در این مورد در این چند روز بارها بازنشر شده است. بیضایی در رد نژادی بودن رنگ چهره شخصیت "سیاه"، با ارائه دو تفسیر، سیاهی و سپیدی در نمایش‌‌های قدیمی ایرانی را نماد خیر و شر و فریدون و ضحاک برشمرده و رقص‌های شکسته سیاه را به بازگشت از سرزمین مردگان در پنج روز پیش از نوروز مرتبط دانسته است.

بعضی دیگر می‌گویند برای جهانی شدن ابتدا باید ایرانی باشیم تا بتوانیم در جهان حرفی برای گفتن داشته باشیم. آنها بر حفظ سنت‌ها و فرهنگ پافشاری می‌کنند.

گروه دیگری به رویکرد "بخشنامه‌ای" شهرداری اعتراض کرده‌اند و می‌گویند "این نگاه بالا به پایین و دستوری موجب دافعه می‌شود."

گروهی از فعالان مدنی و فعالان حقوق افغان‌ها معتقدند که رویکرد شهرداری به مساله تبعیض‌نژادی، اشتباه و متاثر از الگوهای غربی است. آنها با یاد‌آوری این جمله از نوال چیزگن، نویسنده ترک که گفته بود: "هر کشوری برای خود سیاهانی دارد. سیاهان ایران هم افغانی‌ها هستند." معضل اصلی را تبعیض نژادی علیه افغان‌ها در ایران می‌دانند. از ممنوعیت ورود به گردشگاه‌هایی مانند صفه در اصفهان تا محدودیت‌های دیگر برای مالکیت سیم کارت و خرید روغن خوراکی.

بیشتر بخوانید: