«Επιτέλους». Αυτό αναφώνησαν αρκετοί ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων στο άκουσμα της έλευσης της tech visa, μιας νέας εθνικής θεώρησης εισόδου, ισχύος ενός έτους, που παρέχει τη δυνατότητα σε ταλέντα υψηλής εξειδίκευσης εκτός Ε.Ε. να εργαστούν στις περισσότερες από 800 νεοφυείς επιχειρήσεις του εθνικού μητρώου νεοφυών επιχειρήσεων (Elevate Greece), με έδρα ή υποκατάστημα στην Ελλάδα. Ο λόγος; Το περίπλοκο πλαίσιο και η ατελείωτη γραφειοκρατία αναγκάζουν αρκετούς από αυτούς ακόμη και να «κάψουν» βιογραφικά που φτάνουν στα γραφεία τους από ταλέντα τρίτων χωρών (Τουρκία, Ινδία κ.λπ.), ελλείψει ενός ειδικού καθεστώτος που θα επέτρεπε ταχέως τη διαμονή τους στη χώρα μας και την απασχόλησή τους σε ελληνικές εταιρείες τεχνολογίας. Κι αυτό την ώρα που οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν επιδοθεί σε ένα ατελείωτο κυνήγι ταλέντων προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της νέας εποχής.
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υψηλόβαθμο στέλεχος της εταιρείας μας αποφάσισε να φύγει από την Αμερική για να δουλέψει στα γραφεία μας στην Ελλάδα. Είπαμε λοιπόν να του βγάλουμε visa για να έρθει. Η διαδικασία ήταν τόσο δύσκολη, απλά τραγωδία», περιγράφει στην «Κ» ο Μιχάλης Πετυχάκης, συνιδρυτής και CTO της Orfium, εταιρεία που αναπτύσσει τεχνολογία για τον εντοπισμό διαφυγόντων πνευματικών δικαιωμάτων σε πλατφόρμες κ.ά. «Εμείς τα τελευταία χρόνια προσλαμβάνουμε πολύ κόσμο, ανοίγουμε αρκετές θέσεις εργασίας. Εκαναν λοιπόν αίτηση σ’ εμάς και πολλά ταλέντα από τρίτες χώρες, αρκετοί ήταν από Τουρκία. Η διαδικασία όμως για να έρθουν μόνιμα στην Ελλάδα ήταν τόσο περίπλοκη, που βάζαμε τις αιτήσεις στην άκρη». Η Orfium, εκτός από την Ελλάδα, όπου απασχολεί 230 άτομα, διατηρεί παραρτήματα σε Ιρλανδία, Λονδίνο, Βουλγαρία, Αμερική, Σρι Λάνκα, Tόκιο μετρώντας συνολικά 700 άτομα.
«Συνεπώς, για τέτοιες προσλήψεις χρησιμοποιώ το παράρτημά μας στο Δουβλίνο, αφού σαν εταιρεία πρέπει να βρούμε τρόπο να δουλέψουμε», λέει ο ίδιος, εξηγώντας πως η ιδέα της απομακρυσμένης εργασίας (remotely) δεν αποτελεί τη βέλτιστη λύση αφού η εταιρεία έχει φυσική παρουσία με hubs σε αρκετές χώρες του κόσμου. «Υπάρχουν θέσεις κυρίως senior, π.χ. senior product person, business intelligence κ.ά., για τις οποίες όμως δεν βρίσκουμε πολλούς ανθρώπους στην Ελλάδα, καθώς το οικοσύστημα εδώ είναι λιγότερο ώριμο σε σύγκριση με άλλων χωρών», λέει. «Εργαζομένους από τρίτες χώρες έχουμε απορροφήσει τόσο στα γραφεία μας στο Λονδίνο όσο και στο Δουβλίνο. Στην Ελλάδα ακόμη όχι. Η tech visa λοιπόν είναι ένα θετικό βήμα».
«To σκεπτικό πίσω από την tech visa και την talent visa είναι να ενισχυθεί σημαντικά το ελληνικό οικοσύστημα με παγκόσμιας κλάσης ταλέντα. Αυτά τα εργαλεία θα καταστήσουν την Ελλάδα και προορισμό καριέρας», τονίζει στην «Κ» ο Παναγιώτης Καραμπίνης, διευθύνων σύμβουλος της Endeavor Greece, η οποία τα εισηγήθηκε, με το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου να τα εντάσσει σε νομοσχέδιο που σύντομα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Ο ίδιος εκτιμά πως σ’ αυτή την κατεύθυνση βοηθούν και ήδη θεσπισμένα φορολογικά κίνητρα, που αφορούν φυσικά πρόσωπα τα οποία μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στη χώρα μας.
Η tech visa μπορεί να επεκταθεί και σε άμεσα μέλη της οικογένειας του κατόχου και λίγο πριν από τη λήξη της μπορεί κανείς να καταθέσει αίτηση για τη χορήγηση μπλε κάρτας, δηλαδή άδειας διαμονής η οποία έχει ισχύ για δύο έτη. Στελέχη του αρμόδιου υπουργείου λένε πως σε αυτή την περίπτωση η μπλε κάρτα θα χορηγηθεί με fast track διαδικασίες.
Τα νέα εργαλεία θα καταστήσουν την Ελλάδα προορισμό καριέρας, λέει στην «Κ» ο Παναγιώτης Καραμπίνης, CEO της Endeavor Greece.
«Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα δεν αποτελεί ακόμη προορισμό για διεθνή ταλέντα. Εάν ένα οικοσύστημα δεν έχει πρόσβαση σε κόσμο που προέρχεται από διαφορετικές αγορές, με διαφορετικές γνώσεις αλλά και προσλαμβάνουσες, δεν μπορεί να μεγαλώσει», υποστηρίζει. «Στην Ελλάδα έχουμε ταλέντο αλλά δεν επαρκεί, δεδομένου ότι αρκετοί εκπαιδεύονται εδώ, αλλά φεύγουν έξω. Σκεφτείτε πως για το 40%-50% των θέσεων εργασίας που δημιουργούν οι ελληνικές startups, δεν βρίσκουν προσωπικό».
Μεγάλο αγκάθι στη χώρα μας αποτελεί το δημογραφικό, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην αγορά εργασίας και στο εκπαιδευτικό σύστημα. Απόσταση που μεγαλώνει όταν πρόκειται για τον κλάδο της τεχνολογίας. «Αν και έχει βελτιωθεί σημαντικά το ελληνικό οικοσύστημα των startups, αυτό δεν είναι τόσο ώριμο όσο άλλων χωρών, τη στιγμή μάλιστα που χρειαζόμαστε στελέχη με διεθνή εμπειρία για να ενισχύσουν το οικοσύστημα. Αυτούς πρέπει πλέον να τους κυνηγάμε σαν τα διαμάντια», εξηγεί. «Αυτό μπορούμε λοιπόν να το αναζητήσουμε στο εξωτερικό, είτε από Ελληνες της διασποράς είτε από Ευρωπαίους είτε από πολίτες τρίτων χωρών. Σ’ αυτό το τελευταίο κομμάτι της αγοράς παρουσιάζονται ευκαιρίες».
Ο Μηνάς Λιαροκάπης, συνιδρυτής και CTO της Acumino, εταιρείας που αυξάνει την επιδεξιότητα των ρομπότ με δεδομένα υψηλής ακρίβειας και με τεχνητή νοημοσύνη, έχει αρχίσει να στελεχώνει την ομάδα του στην Ελλάδα. «Εχουμε πολύ ταλέντο στην Ελλάδα, υπάρχει όμως ένα ζήτημα πρακτικό για εμάς», υπογραμμίζει ο κ. Λιαροκάπης, που είναι παράλληλα και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Οκλαντ στη Νέα Ζηλανδία. «Διατηρούμε γραφεία σε Αμερική, Νέα Ζηλανδία και Ελλάδα και θα μας άρεσε η ιδέα του λεγόμενου rotation, να μετακινούνται δηλαδή τα ταλέντα μας από ένα γραφείο στο άλλο και να μεταφέρουν την τεχνογνωσία τους. Ετσι, η ομάδα μας θα διευρύνει τους ορίζοντές της και θα υπάρχει καλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ των στελεχών της ομάδας. Για να παραμείνει όμως κάποιος στην Ελλάδα για πολλούς μήνες, η Σένγκεν βίζα δεν τον εξυπηρετεί», λέει στην «Κ».
Από το Λονδίνο και την εταιρεία τεχνολογίας Go Daddy, ο Nικχίλ Αρόρα από την Ινδία «προσγειώθηκε» πρόσφατα στην Ελλάδα, καθώς ήδη από τις αρχές του έτους ανέλαβε καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου στην ελληνική εταιρεία τεχνολογίας Epignosis. Πριν έρθει στη χώρα μας, ο ίδιος υπήρξε στέλεχος σε εταιρείες όπως η WeWork, ADP, Intuit κ.ά. «Η Ελλάδα διαθέτει μια αξιοσημείωτη δεξαμενή ταλέντου στον τομέα της τεχνολογίας. Το εργατικό δυναμικό δεν είναι μόνο καταρτισμένο και παθιασμένο, αλλά επιδεικνύει ισχυρή αφοσίωση, πράγμα που αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα για εταιρείες κάθε μεγέθους», σχολιάζει στην «Κ».
Χαμηλές επιδόσεις
Στο μεταξύ, σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, η Ελλάδα έχει ακόμη αρκετό δρόμο να διανύσει σε σύγκριση με άλλες χώρες ως προς την αξιοποίηση, ανάπτυξη αλλά και προσέλκυση ταλέντου στη χώρα. Στον δείκτη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας ταλέντου του INSEAD, που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2023, η Ελλάδα κατέλαβε την 39η θέση μεταξύ 134 οικονομιών του κόσμου και την 27η θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, χαμηλές αποδείχθηκαν οι επιδόσεις της και στην προσέλκυση ταλέντου (43η), καταλαμβάνοντας τις τελευταίες θέσεις διεθνώς στο brain gain (121). Αυτό καταδεικνύει αφενός πως το στοίχημα για την προσέλκυση ταλέντου είναι δύσκολο, αφετέρου πως το brain drain, μία από τις μεγαλύτερες πληγές της ελληνικής οικονομικής κρίσης, δεν φαίνεται να κλείνει εύκολα.
Αλλωστε διαχρονικά προβλήματα όπως οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, η αποσύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας, αλλά και οι αδυναμίες που παρουσιάζει η χώρα στο θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, εξακολουθούν να εμποδίζουν την ανταγωνιστικότητά της και σε επίπεδο ταλέντου. Πάντως, τα επόμενα χρόνια οι ανάγκες για ανθρώπινο δυναμικό στον κλάδο της τεχνολογίας αναμένεται να αυξηθούν με ραγδαίους ρυθμούς, κάτι που οφείλεται και στην εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα με μελέτη του ΣΕΠΕ και της Deloitte, η ελληνική οικονομία χρειάζεται περίπου 57.700 επιστήμονες στον κλάδο της πληροφορικής και της τεχνολογίας έως το 2030, ενώ εάν συνυπολογιστεί και η τεχνητή νοημοσύνη, ο αριθμός ανεβαίνει στις 83.000.