Ηταν ο πρώτος του μισθός, κοντά στα 1.000 ευρώ, και τον έχασε μέσα σε τρεις ώρες. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Πάνος αποζητούσε εναγωνίως το επόμενο ποντάρισμα που θα του έδινε την ευκαιρία να ρεφάρει. «Σκέφτεσαι πλέον ποιον αγώνα ποδοσφαίρου θα επιλέξεις ή ποιο παιχνίδι σε συμφέρει, γιατί έχεις δοκιμάσει τα πάντα, από στοίχημα και εικονικό ποδοσφαιράκι μέχρι ρουλέτα, πόκερ και φρουτάκια. Σκέφτεσαι “τι θα με πληρώσει, πόσα θα βγάλω” και αυτό σε τρώει όλη την ημέρα», λέει.
Οι διαδοχικές ήττες, όμως, δεν τον απέτρεψαν. Επανέλαβε το ίδιο μοτίβο και τους επόμενους μήνες. Εμπαινε ο μισθός του, έχανε στο στοίχημα, έχανε στα φρουτάκια και μηδενιζόταν ο λογαριασμός του. Ωσπου αποδέχτηκε ότι έπρεπε να ζητήσει βοήθεια. Είναι μόλις 24 ετών, βυθισμένος στον τζόγο επί μία τριετία με αφετηρία την περίοδο της καραντίνας στην πανδημία. Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί παρατηρούν ότι όλο και περισσότεροι νέοι απευθύνονται σε προγράμματα απεξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια και ο Πάνος είναι ένας εξ αυτών.
Τον συναντάμε στα γραφεία της Μονάδας Απεξάρτησης «18 Ανω», όπου εδώ και δύο μήνες παρακολουθεί ατομικές συνεδρίες. Φοράει μαύρη φόρμα και κάθεται κάπως αμήχανα στον κόκκινο δερμάτινο καναπέ. Οποτε αναφέρεται στις πιο δύσκολες περιόδους του εθισμού, χαμηλώνει τη φωνή του. Είναι στο ξεκίνημα της προσπάθειας, λέει ότι δεν έχει απεξαρτηθεί ακόμη και έχει δρόμο να διανύσει. Δέχτηκε να μιλήσει στην «Κ» με την παράκληση να μη δημοσιευθεί το πραγματικό του όνομα, υπό τον φόβο του στιγματισμού. Αλλωστε, όπως τονίζει, αρκετοί από τον περίγυρό του και την εργασία του το αγνοούν. Δεν υπάρχουν τα ίδια, απτά σημάδια όπως σε άλλες μορφές εθισμού, και στους περισσότερους όσα αντιμετωπίζει παραμένουν αόρατα.
«Το να πεις δεν θα ξαναπαίξω ποτέ, ενώ το κάνεις ήδη χρόνια, φαντάζει βουνό. Στη μονάδα το προσεγγίζουμε ανά εβδομάδα και αυτό μικραίνει τα διαστήματα που πρέπει να μείνω καθαρός. Νιώθω υποχρέωση. Δεν μπορώ να έρθω εδώ στην επόμενη συνεδρία και να πω ότι έπαιξα, θα νιώσω ντροπή», σημειώνει.
Το προφίλ τους
Η ψυχίατρος Στέλλα Χρηστίδη, διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης «18 Ανω», παρατηρεί ότι μειώνεται ο μέσος όρος ηλικίας όσων ζητούν τη συνδρομή τους. «Είναι κάτι που δεν το βλέπαμε με αυτή τη συχνότητα στο παρελθόν», υπογραμμίζει. Ηταν μια τάση που ήδη έως ένα βαθμό είχε εντοπιστεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ενδεικτικά, την περίοδο 2015-2019 το 13,8% όσων είχαν απευθυνθεί στο «18 Ανω» βρισκόταν στην ηλικιακή κατηγορία 18-25 ετών, ενώ από το 2020 έως το 2024 το αντίστοιχο ποσοστό έχει φτάσει στο 19,8%. Παράλληλα, αυξήθηκαν και όσοι βρίσκονται στην ηλικιακή κατηγορία των 26-35 ετών. Τα τελευταία χρόνια, το πιο δημοφιλές τυχερό παιχνίδι κατάχρησης, σε όσους προσέρχονται για απεξάρτηση στη μονάδα, είναι το στοίχημα σε ποσοστό 45,7% και ακολουθούν τα φρουτάκια με 21,6%.
Πρόσφατα, η κ. Χρηστίδη παρατήρησε ότι ορισμένοι νέοι που προσήλθαν για θεραπεία από τον τζόγο, είχαν και ιστορικό πολύωρης έκθεσης σε βιντεοπαιχνίδια κατά την εφηβεία, ενώ συνυπήρχε και χρήση κάνναβης. «Πρόκειται για νέα παιδιά που μπορεί να εναλλάσσονται από τη μία εξάρτηση στην άλλη. Το προφίλ τους δεν αντιστοιχεί στην εικόνα του τζογαδόρου των 40 ετών που είχαμε παλιότερα», εξηγεί.
Προ πανδημίας, το 2019, στην έρευνα του ευρωπαϊκού προγράμματος ESPAD για τις εξαρτήσεις σε μαθητικό πληθυσμό από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, εκτιμήθηκε ότι το 10,7% των εφήβων στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο για παθολογική ενασχόληση με τον στοιχηματισμό, ενώ σε ποσοστό 2,6% είχαν ήδη παθολογική ενασχόληση.
«Με πήγαινε»
Ο Κώστας άρχισε να παίζει μικροποσά στα 19 του χρόνια. Πρώτα στο στοίχημα, όπως συνήθως γίνεται σε αυτές τις ηλικίες. «Πάντα μου άρεσε το ποδόσφαιρο. Εβλεπα συχνά αγώνες και στην αρχή κέρδιζα και είχα ενθουσιαστεί. Στην πορεία έπαιζα πιο πολλούς αγώνες με πιο δύσκολες αποδόσεις και με πήγαινε η τύχη», λέει. Αυτό, όμως, δεν του αρκούσε. Πόνταρε μεγαλύτερα ποσά ελπίζοντας σε περισσότερα κέρδη. «Εκεί έχασα εντελώς την αίσθηση του χρήματος και τη λογική. Επαιζα με μεγαλύτερη συχνότητα και προτιμούσα να μην κάνω πράγματα που μου άρεσαν, να μη βγω μια βόλτα με την παρέα μου, για να εξοικονομήσω χρήματα και να ξαναπαίξω στοίχημα», συνεχίζει, μιλώντας στην «Κ» υπό τον όρο να μη δημοσιευτεί το πραγματικό του όνομα.
Θεωρούσε πλέον ότι η νίκη δεν ήταν θέμα τύχης αλλά ικανοτήτων, ακόμη και όταν έχανε συστηματικά. Αφιέρωνε όλο και περισσότερο χρόνο στη «μελέτη» –τουλάχιστον έξι ώρες την ημέρα– παρακολουθώντας στατιστικά ομάδων ή αποτελέσματα προηγούμενων αγώνων. Προσπαθούσε να δει ποιοι παίκτες ήταν τραυματίες και θα έλειπαν από τις συνθέσεις των ομάδων στην επόμενη αναμέτρηση. Τον απασχολούσε ακόμη και ποιος διαιτητής θα σφύριζε έναν αγώνα και προσπαθούσε να διαπιστώσει πόσο αυστηρός ήταν και εάν μοίραζε εύκολα κάρτες. Ηθελε να δώσει στον εαυτό του την ψευδαίσθηση πως θα είχε τον πλήρη έλεγχο του αγώνα και της έκβασής του.
«Σκέφτεσαι πλέον ποιον αγώνα ποδοσφαίρου θα επιλέξεις ή ποιο παιχνίδι σε συμφέρει, γιατί έχεις δοκιμάσει τα πάντα, από στοίχημα και εικονικό ποδοσφαιράκι μέχρι ρουλέτα, πόκερ και φρουτάκια…».
«Υπάρχει πάντα η ελπίδα του κέρδους σε όσους εθίζονται στον τζόγο», σχολιάζει η κ. Χρηστίδη. «Παίζουν γιατί μπορεί να πιστεύουν ότι θα κερδίσουν την ίδια την τύχη». Οπως επισημαίνει η ίδια, πίσω από την εξάρτηση μπορεί συχνά να προϋπάρχει κάποια αγχώδης διαταραχή ή κατάθλιψη.
Πούλησα και τα ρούχα
Από το στοίχημα ο Κώστας πέρασε στο πόκερ. «Κατάλαβα πλέον ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και ότι έκανα κατάχρηση όταν όσα κέρδιζα τα έπαιζα ξανά. Δεν τα αξιοποιούσα για να πάω ένα ταξίδι ή να αγοράσω κάτι», αναφέρει. «Εφτασα σε σημείο να πουλάω αντικείμενα στο Facebook Market για να βγάλω χρήματα και να τροφοδοτήσω τον εθισμό. Πουλούσα μαγειρικά σκεύη που δεν χρησιμοποιούσα, ακόμη και ρούχα μου. Και όποτε δεν είχα χρήματα, αυτό με τσάκιζε ψυχολογικά. Ηξερα πλέον ότι ήμουν εθισμένος, αλλά φοβόμουν ότι ήταν μη αναστρέψιμο».
Ενιωθε τόση πίεση που δεν μπορούσε να κοιμηθεί παρά μόνο δύο με τρεις ώρες τη νύχτα. Προσπάθησε να το αντιμετωπίσει τότε με τη βοήθεια μιας ψυχολόγου, εκτός θεραπευτικών προγραμμάτων, αλλά υποστηρίζει ότι δεν κατάφερε να δει ουσιαστική διαφορά.
Στην κορύφωση της δικής του εξάρτησης, ο Πάνος θυμάται πως όταν σπούδαζε στο εξωτερικό τού είχαν απομείνει στο λογαριασμό μόλις 100 ευρώ για δύο μήνες, καθώς είχε ήδη ξοδέψει στον τζόγο τις οικονομίες του. Δεν ήθελε να ζητήσει δανεικά από τους γονείς του για να μην αποκαλύψει τι συνέβαινε και προσπάθησε να περιορίσει τις δαπάνες του όσο ήταν εφικτό στο ελάχιστο, περνώντας κάποιες ημέρες νηστικός, ή τρώγοντας μόνο μία φορά τα απογεύματα.
«Σε απομονώνει τελείως ο τζόγος. Δεν διαβάζεις, δεν δουλεύεις, δεν βγαίνεις. Πετάς τη ζωή σου γιατί δεν ασχολείσαι με όσα συμβαίνουν γύρω σου. Δεν μπορείς να βάλεις στόχους ή προτεραιότητες. Το μόνο που σκέφτεσαι είναι αν θα χάσεις ή θα κερδίσεις», σχολιάζει ο Πάνος.
Και στη δική του περίπτωση, η πρώτη επαφή με τον τζόγο έγινε στην εφηβεία, αλλά η εξάρτησή του εδραιώθηκε στην καραντίνα την περίοδο της πανδημίας της COVID-19. Τότε, σε ηλικία 21 ετών, ξεκίνησε να ασχολείται κυρίως διαδικτυακά με το στοίχημα και πέρασε γρήγορα σε άλλα τυχερά παιχνίδια. «Τότε μπήκα στη λούπα ότι έπρεπε να ρεφάρω κάθε φορά που έχανα και έτσι ανοίγει μια τρύπα που δεν κλείνει εύκολα», τονίζει.
Διαρκής έκθεση
Παρότι δεν έχει περάσει ακόμη πολύς καιρός από τότε που ξεκίνησε την πορεία του στο πρόγραμμα απεξάρτησης, ο Πάνος παρατηρεί ήδη σημαντικές αλλαγές. «Εχω ηρεμήσει», τονίζει. Υπάρχει, όμως, μια δυσκολία με την οποία έρχεται αντιμέτωπος στην καθημερινότητά του. Εκτίθεται διαρκώς, ακόμη και χωρίς να το επιδιώκει, σε υλικό που προωθεί το στοίχημα και τον τζόγο. «Το βλέπεις και το ακούς παντού. Σε διαφημίσεις στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, στο YouTube. Δεν μπορείς να ξεφύγεις και αυτό είναι πολύ άσχημο», λέει. «Με ενοχλεί να το βλέπω. Θέλω να αποκλείσω από το κινητό μου και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οποιαδήποτε διαφήμιση, αλλά δεν το έχω καταφέρει».
«Εχασα εντελώς την αίσθηση του χρήματος. Προτιμούσα να μην κάνω πράγματα που μου άρεσαν, να μη βγω μια βόλτα με την παρέα μου, για να εξοικονομήσω χρήματα και να ξανα-παίξω στοίχημα».
Για να περιορίσει τη δική του έκθεση, ο Κώστας σταμάτησε για μεγάλο διάστημα να παρακολουθεί ποδόσφαιρο. «Αλλωστε, πλέον δεν μου άρεσε το παιχνίδι, είχα χάσει τη χαρά που μου έδινε όποτε έβλεπα έναν αγώνα και το μόνο που σκεφτόμουν ήταν ποιος θα νικήσει για να κερδίσω και εγώ στο στοίχημα», λέει. Το τελευταίο τετράμηνο βλέπει μόνο τις αναμετρήσεις της ομάδας του, δεν θα ασχοληθεί με το τι κάνει η Ρεάλ ή η Λίβερπουλ. Διαγράφτηκε από όλα τα στοιχηματικά κανάλια στο YouTube και από εκείνα στα οποία παρακολουθούσε πόκερ. Ακόμη και όταν στην παρέα του συζητούσαν για τα αθλητικά τους παρακαλούσε να σταματήσουν και να αλλάξουν θέμα, ήθελε να αποκοπεί πλήρως.
«Στην αρχή ήταν δύσκολο, μου έλειπε η αίσθηση της αδρεναλίνης που μου έδινε πρόσκαιρα ο τζόγος. Στη μονάδα απεξάρτησης, όμως, έβρισκαν τον τρόπο να με ηρεμούν», συνεχίζει ο Κώστας. Ξεκίνησε την πορεία του στο θεραπευτικό πρόγραμμα του «18 Ανω» τον Ιανουάριο του 2023, πρώτα με ατομικές και έπειτα με ομαδικές συνεδρίες. Εκτοτε απέχει πλήρως από κάθε μορφή στοιχηματισμού. «Ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα δεν το περίμενα, αλλά με μικρά βήματα τα κατάφερα», τονίζει. «Είμαι πιο αποδοτικός στη δουλειά μου, πιο συγκεντρωμένος στις συζητήσεις και δεν βλέπω εφιάλτες. Φτάνω προς το τέλος του προγράμματος, αυτό κάπως με αγχώνει, ωστόσο, θεωρώ ότι έχω αποκτήσει πλέον γερές βάσεις».
Ο Πάνος, μέσα από τις συνεδρίες, προσπαθεί σταδιακά να ανιχνεύσει την αιτία πίσω από την εξάρτηση. «Αντιλαμβάνομαι ότι κάποια βιώματά μου μπορεί να έχουν συμβάλει στον εθισμό και αυτό θα με βοηθήσει να καταλάβω τους λόγους που οδήγησαν εκεί. Εχω πλέον περισσότερη όρεξη να κάνω πράγματα, να βλέπω κόσμο, να ακούω και να ασχολούμαι με τα προβλήματα των άλλων, αλλά και τα δικά μου, γιατί όσο είσαι μέσα στην εξάρτηση τα παραβλέπεις», λέει. «Είναι δύσκολο, πολύ, αλλά δεν είναι ακατόρθωτο να ξεφύγεις».