Brüksel'i yasa boğan saldırıların altından Halit ve İbrahim El Bakraoui kardeşlerin çıkması, sanki daha önceden izlenen bir filmin tekrarı gibiydi.
Onlardan önce cihat için ölen ve öldüren kardeşlerin listesi hayli uzun.
Boston maratonunu 2013'te kana bulayan Tsarnaev kardeşler, Türkiye'deki Ankara ve Suruç saldırılarının faili Abdurrahman ve Yunus Emre Alagöz, Fransa'da Toulouse saldırısını düzenleyen Muhammed ve Abdelkader Merah, Fransız cihadının önderleri kabul edilen Fabien ve Jean-Michel Clain, Charlie Hebdo saldırısının sorumlusu Said ve Şerif Kouachi, Paris saldırılarını yapan Salah ve İbrahim Abdeslam ve son olarak Brüksel saldırılarının sorumlusu İbrahim ve Halid El Barkaoui kardeşler.
Ve daha niceleri, kardeşleri ve eşleriyle Suriye'de IŞİD saflarında cihat için savaşıyor. Bir kısmı Avrupa'ya gelerek kendileriyle birlikte birçok masum insanın da ölümüne yol açarken, Toulouse'lu kardeşler Nicolas ve Jean-Daniel Bon gibi bir kısmı da Suriye'de hiç bilmedikleri topraklarda, hiç tanımadıkları bir inanç için ölümü göze alıyor.
2001'den bu yana, Amerikalılar başta olmak üzere, tüm uzmanlar cihatçı şebekelerde kardeşlerin ve yakın arkadaş gruplarının etkisine dikkat çekiyor. Psikologlar kardeşleri bu suça iten en güçlü duygunun "bir gelecekleri olmadığı hissini paylaşmaları" olarak açıklıyor. IŞİD'in propagandası en çok "hiçbir geleceği olmadığına" inanan müslüman gençleri etkiliyor.
Daha önce suça bulaşan, işsizliğin pençesindeki, uyuşturucu kullanan bu gençler, kendilerine verilen yeni rol ile, bir anda kahramana dönüşüyor. Bir işleri, kendilerine ödenen bir maaşları, kayda değer bir kimlikleri olacağı ve adalet için savaşacakları vadediliyor. Bu vaatler hiçbir çıkış yolu göremeyen gençlerin hayatına büyük bir ideal kazandırıyor.
Paris saldırılarının beyni olduğu söylenen ve Saint-Denis mahallesindeki operasyonda öldürülen Belçika vatandaşı Abdülhamid Ebayoud, 13 yaşındaki kardeşi Youssef'i Suriye'ye götürmüş, Youssef Avrupa'dan cihada katılan "en genç cihatçı" olarak IŞİD tarihine geçmişti.
Amerikan düşünce kuruluşu New America Vakfı tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Batı'dan cihada giden gençlerin yüzde 25'inden fazlası aynı aileden.
Peki neden cihat ideali kardeşleri ve kardeş kadar yakın çocukluk arkadaşlarını cezbediyor?
- Kan bağının verdiği güven: Kardeşler arası kör inanç ve güven, istihbarat servislerinin ele geçiremeyeceği ve kan bağının sağladığı derin bir güven ilişkisi. Bir kardeş, diğer kardeşin düşüncelerine katılmasa bile onu ihbar etmiyor. Dini ideallerin paylaşılmasından çok, aile ve arkadaşlık ilişkisi ağır basıyor. Bazan erkek kardeşler, kız kardeşler ve mahallede ana okulundan beri birlikte büyüdükleri dostları cihada katılıyor.
- Ortak aile koşulları: Her iki kardeş de aynı aile sorunlarını, maddi ve psikolojik problemleri, hastalık, öksüzlük, boşanma, evi terkeden baba, aile içi cinsel taciz ve şiddet, aile içi kavga gibi olumsuz koşulları birlikte yaşıyor. Ve bu, iki kardeş arasında sorgusuz güven, kader ortaklığı ve kutsal bir uyum yaratıyor. Kardeş teröristlerin aile yapıları incelendiğinde ortaya çıkan en çarpıcı ortak nokta bu. Ve bu ortamda hırpalanan kardeşler, kendilerini korumak ve ayakta kalmak için, aile içinde aile kuruyor. Ayrımcılık, işssizlik, yoksulluk ve bütün bunların sorumlusu olarak gördükleri toplumdan nefret gibi dış etkenler de kardeşleri birbirine yaklaştırıyor. Muhammed Merah'ın babası eski bir uyuşturucu kaçakçısı ve anne baba ayrılmış, Kouachi kardeşler ise öksüz.
- Kardeşler arası "belirleyici/belirlenen" ilişkisi: Aile içinde bir dominant, bir de domine edilen kişilik var. Bu bazen Kouachi Kardeşler ve El Bakraoui kardeşlerde olduğu gibi küçük kardeşin belirleyici olması şeklinde de ortaya çıkıyor. Ve domine edilen kardeş, baskın karakterde olan kardeşe itaat ediyor.
Kardeş terörünü daha iyi anlamak için, biri kendisini 13 Kasım'da parçalayan, diğeri vücudunu parçalara ayıracak pimi çekemeyerek kaçan ve 4 ay kendi mahallesinde saklandıktan sonra yakalanan Brahim ve Salah Abdeslam'ın yaşamına bakalım.
Salah ve Brahim Abdeslam Kardeşler
Paris saldırısının temel planlayıcılarının, Suriye’de IŞİD saflarında yükselen çocukluk arkadaşları Abdülhamid Ebayoud ile ilişkiye geçen Abdeslam kardeşler olduğu belirlendi.
Fransız Le Monde gazetesi iki kardeş hakkında geniş bir portre yayınladı. Televizyonlar da, iki kardeş üzerinde belgesellere yer verdi. Buna göre, Brahim, en büyükleri ama lider olmaktan uzak. İki evliliği de başarısız geçmiş. Tembel, ot (joint) ve alkol içen, işsiz olduğu halde iş aramayı düşünmeyen bir genç. Avukatı Olivier Martin, Le Monde’a, “1998 yılında, 14 yaşındayken, ailesinin evini ateşe verdi. Zayıf ve yönlendirilebilir bir kişiliği vardı. Paris’te kimseyi öldürmeyi bile beceremeden kendini patlattığını duyunca, ‘tam da ona göre bir durum’ dedim kendi kendime. Bana göre, ya birilerini öldürmeye varacak kadar ileri gitmeye cesaret edemedi, ya da orada patlatmasını söylediler, o da hiç düşünmeden emre uydu” diye anlatıyor.
Salah ise, keskin zekalı ve kurnaz. Üstelik de tam bir çılgın. 1975’de Brüksel’de doğan Salah, tıpkı Charlie Hebdo saldırısını düzenleyen Kouachi kardeşlerde olduğu gibi, küçük olmasına rağmen asıl yönetici. Kouachi kardeşlerden büyük olan Said'in zihinsel bir problemi ve görme bozukluğu vardı. Charlie eylemini küçük kardeş yönetmişti.
Avukat Martin, Salah Abdeslam için “2011 yılında belediye şoförlüğünden gerekçesiz devamsızlık yüzünden atıldı. Devamsızlığının nedeni hırsızlık yüzünden cezaevine girmesiydi. Sadece bir kaç yüz euro için bir büfeyi soymuştu” diyor.
Uzun süren işsizlikten sonra iki kardeş 2013 yılından beri Beguines sokaktaki barlarını işletmeye başladı. Ailenin gözlerinden ırak olan barda, çalıntı araba parçasından, uyuşturucuya kadar, her türlü küçük çapta kaçakçılık dönmeye başladı. CNN’e konuşan Abdeslam kardeşlerden en küçüğü Mohammed, “Bardaki bilgisayarın iki kardeşin radikalleşmesinde büyük rol oynadığını” söyledi.
France 2 Televizyonu’na konuşan barın müdavimlerinden biri ise “Her gittiğimizde mutlaka IŞİD’e ve onun savaş çağrılarına yer veren videolar izliyorlardı. Kapşonlu kişiler Avrupalılar’a ‘bize katılın’ diyordu. Brahim ise, bir savaş filmi izler gibi izliyordu videoları» diye anlatıyor.
Abdeslam kardeşler bu bilgisayardan yalnızca IŞİD’in propaganda videolarını izlemiyorlardı. Çocukluk arkadaşları Abdelhamid Ebayoud, IŞİD’e üst makamlara yükselmiş bir ‘star’ olmuştu. İsmi yıl başından bu yana engellenen birçok saldırıda geçiyordu. Villejuif kilisesi, Thalys treni, bir konser salonu, vs… Ebayoud, Brüksel’de Yahudi müzesine saldırarak 4 kişiyi öldüren Mehdi Nemouche ile de bağlantı halindeydi.
Abdeslam kardeşlerin diğer arkadaşları da Suriye’ye gitti. Hepsi de Molenbek mahallesinden. Mohamed Bazarouj adlı arkadaşının kız kardeşi, çocuklarını alarak gitmişti. Abdeslam kardeşler de gitmek istedi ve 2015’te Belçika-Suriye yolculukları başladı. Ağustos ayında Salah, Yunanistan’da Bari’ye giden bir feribotta kontrol edildi. Ocak ayında Brahim de şansını denedi ama Türkiye’de durduruldu.
Molenbek’istan!
Molenbek’ten 150 genç IŞİD saflarına katılıyor. Mehdi Nemouche, Eyub El Hazani hepsi harekete geçmeden önce bir süre Molenbek’te kalıyor. Bu nedenle Belçikalılar mahalleyi Afganistan, Pakistan benzetmesine gönderme yağarak "Molenbek’istan" diye çağırıyor.
Molenbek Camileri Federasyonu Başkanı müftü Jamal Habbachich, Belçika televizyonuna (RTBF) "Mahallemizde çok sayıda cami var. Ama çocuklarımız 11 yaşından itibaren gelmiyorlar. Sokakları ya da spor kulüplerini tercih ediyorlar" diyor. IŞİD'in gençleri sokaklardan topladığını ve ikna etmek için yüklü miktarlar önerdiklerini belirtiyor.
Geçtiğimiz yıl Ramazan ayından sonra Salah Abdeslam, sakal bırakmaya başlıyor. İçkiyi ve ‘joint’ içmeyi bırakıyor. Ancak sürekli IŞİD’e yapılan hava operasyonlarına öfkeleniyor.
Polis Abdeslam kardeşlerin barını uyuşturucu madde satıcılığı nedeniyle kısa süreli kapatıyor. Bunun üzerine kardeşler barı satıyor.
Barın kapanmasından sonra Brahim ve Salah'tan kimse şüphelenmiyor. Ama onlar yavaş yavaş hazırlıklara başlıyor. Kendi kredi kartlarıyla araba, Paris’in hemen sınırındaki Alfortville kentinde otel odaları kiralıyorlar. Brüksel’in hassas banliyölerinden Molenbek’in Paris’teki benzeri Bobigny kentinde de bir ev tutuyorlar.
Plan uygulanmaya başlıyor. Brüksel’den kiralanan arabalarla Paris’e geliyorlar. Ama gerçekten ölmeyi planlamışlar mıydı ? Yoksa kaçmayı mı planlamışlardı ? Yönlendirilmeye daha açık olan Brahim’in kuzeni Bumediyen, "Ekim ayında telefonla görüştüm. Bana Aralık ayında Fas’a geleceğini söyledi. Kendini öldürmek isteyen biri, ailesini bu kadar yanıltamaz. Boşanma işlemlerini tamamlamak için gerekli işlemleri başlatmıştı. Burada bir atölye açmak istiyordu" diyor.
Paris saldırısının hemen ardından France 2 Televizyonu’na konuşan bir görgü tanığı, « İki kardeşin çok sert biçimde tartıştıklarını, birinin diğerine "Eğer para yoksa ben de buradan bir yere kımıldamıyorum. Para yoksa ben de yokum" diye bağırdığını anlattı. Brüksel’deki kardeşi Mohammed ise, "İki ağabeyinin kendilerine veda etmeden gittiği" konusunda yemin ediyor.
Sonunda Paris'e gelen Brahim, bomba yüklü yeleğin pimini çekerek kendini parçalıyor. Salah’ın yeleği ise Montrouge’da bir çöp bidonunda bulunuyor. Ya planda kendini öldürmek yoktu ve son anda korkarak vazgeçti. Ya da teknik bir sorun yaşayınca yeleği fırlatıp, bütün dünya istihbaratlarını peşine takan bir kaçışa başladı.
Brahim'in cenazesi uzun bir aradan sonra Mart ayı başında kaldırıldı. Polis cenazeye katılan herkesi mercek altına alınmıştı. Salah Abdeslam, kardeşiyle ölmedi ama hayatın korkunç oyunu, Brahim'in cenaze töreni yüzünden yakayı ele verdi. Salah Abdeslam, 4 ay köşe kapmaca oynadığı polise, kardeşinin cenazesine katılanların izlenmesi sonucu, Molenbek'te, doğduğu eve 500 metre yakında dizinden vurularak yakalandı.
