Россия Украина урушида президентларнинг сохта видеотасвирларидан фойдаланилмоқда - янгиликлар

Интернетда яна Россия президенти Владимир Путиннинг тинчлик эълон қилгани кўрсатилган дипфейк видеоси пайдо бўлди.

Шу билан бирга, бу ҳафта олдин "Meta" ва "YouTube" Украина президентининг Россияга таслим бўлиш ҳақида гапираётган дипфейк видеосини ўчириб ташлади.

Ҳар икки урушаётган томон ҳам медиа манипуляциядан фойдаланар экан, бу видеолар уруш вақтидаги дезинформация ҳолати ҳақида нимани англатади?

Одамлар ҳақиқатан ҳам бу сохта видеоларга ишонадими?

Гўё Президент Зеленский тасвирланган сохта видеони украиналиклар дарров пайқади ва унинг ишонарсиз чиққанидан кулдилар ҳам.

Бу видеода Володимир Зеленский минбарда туриб, украиналикларга қуролларини ташлашни айтади. Унинг боши танасига қараганда жуда катта ва пикселлироқ кўринарди ва овози ҳам дўриллаганроқ эди.

Ҳақиқий президент Зеленский "Instagram"даги расмий саҳифасига жойлаган видеода буни "болаларча провокация" деб атади.

Аммо Украина стратегик коммуникациялар маркази Россия ҳукумати украиналикларни таслим бўлишга ишонтириш учун дипфейклардан фойдаланиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.

Ижтимоий тармоқлар учун "Осон ғалаба"

"Meta"нинг хавфсизлик сиёсати раҳбари Натаниел Глейхер "Twitter"да компания чалғитувчи медиага қарши қоидаларни бузгани учун дипфейкни "тез кўриб чиқди ва олиб ташлади", деб ёзди.

"YouTube", шунингдек, дезинформация сиёсатини бузгани учун уни ўчириб ташланганини айтди.

"Дипфейклар" китоби муаллифи Нина Шикнинг айтишича, бу ижтимоий медиа компаниялари учун осон ютуқ бўлди, чунки видео шунчалик уқувсиз ишланганки, ҳатто оддий ўқувчилар ҳам унинг сохталигини осон пайқаган.

"Бошқа деизинформацияларга қарши тайинли иш қилмаётган бу платформалар буни олиб ташлагани учун катта иш қилгандек овоза қилишлари мумкин", дейди у.

"Ушбу урушда фош этилмаган дезинформациянинг бошқа кўплаб шакллари бор.

Ушбу видео ҳақиқатан ҳам ёмон ва қўпол ишланган бўлса ҳам, яқин келажакда бунақа бўлмайди."

Ва бу ҳолат "асил оммавий ахборот воситаларининг ишончлилигига путур этказади".

"Одамлар ҳамма нарсани сохталаштириш мумкинлигига ишонишни бошладилар", дейди Шик хоним.

"Бу янги қурол ва визуал дезинформациянинг кучли шакли ва ҳар ким буни қила олади."

Фойдаланувчиларга қариндошларининг эски суратларини жонлантириш имконини берувчи дипфейк иловалари кенг тарқалган бўлиб, унинг ортида турган "MyHeritage" компанияси энди овозларни қўшиш имконини берувчи "LiveStory"ни ҳам киритди.

Аммо ўтган йили Жанубий Кореянинг MBN телерадиокомпанияси бошловчи Ким Жу-Ҳанинг дипфейкидан фойдаланаётганини эълон қилганда, унга турли хил муносабатлар билдирилди.

Баъзилар видеонинг бу қадар ҳақиқий кўринишидан ҳайратда эди, бошқалари ҳақиқий Ким Жу-Ҳа ишини йўқотишидан қўрқди.

Дипфейк технологияси порнография яратишда ҳам қўлланмоқда ва сўнгги йилларда фойдаланувчиларга суратларни "яланғочлаш" имконини берувчи кўплаб веб-сайтлар пайдо бўлди.

Ундан сатирик мақсадларда фойдаланиш мумкин. 4-канал ўтган йили муқобил Мавлуд байрами мурожаатини етказиш учун дипфейк қироличани яратди.

Сиёсатда дипфейкдан фойдаланиш нисбатан кам учрайди.

Аммо АҚШнинг собиқ президенти Барак Обаманинг дипфейк видеоси технологиянинг кучини намойиш қилиш учун яратилган эди.

Детектор хато қилганда

"Зеленский дипфейки ёрқин намуна бўлди", дейди "Witness.org" дастур директори Сэм Грегори.

"Бу дипфейк унчалик яхши чиқмаганди, буни пайқаш жуда осон бўлди.

Ва буни Украина фош қилди ва Зеленский ижтимоий тармоқларда буни рад этди, шунинг учун "Facebook" учун уни ўчириш муаммо бўлмади."

Аммо дунёнинг бошқа қисмларида журналистлар ва инсон ҳуқуқлари гуруҳлари ўзларида дипфейкларни аниқлаш воситалари йўқлигидан қўрқишади.

Дипфейкни аниқлаш воситалари инсон одатда ўзини қандай тутишини таҳлил қилади ёки дипфейк яратилган илова каби нарсаларни қидиради.

Аммо ўтган ёзда онлайн детектор Мянмадаги юқори мартабали сиёсатчининг коррупцияга иқрор бўлгани тасвирланган ҳақиқий видеони дипфейк деб кўрсатди. Бу ҳақиқий иқрор бўлганми ёки мажбурий иқрор - ҳозиргача баҳс мавзуси бўлиб келяпти.

"Ҳар қандай ҳолатда ҳам 100% исботнинг йўқлиги ва одамларнинг буни дипфейк эканлигига ишониш истаги дипфейк билан боғлиқ жиддий муаммоларини акс эттиради", дейди жаноб Грегори.

"Президент Путин бир неча ҳафта олдин дипфейкка айлантирилди ва кўпчилик унга шунчаки сатира сифатида қаради, аммо сатира ва дезинформация ўртасида нозик чизиқ бор."

Би Би Си Мониторингдан Шоян Сардоризода таҳлили

Чоршанба куни жонли эфирда биринчи марта Украинанинг "Украина 24" телекомпанияси тикерида Зеленский дипфейки пайдо бўлди.

Кейинчалик унинг веб-сайтида скриншот ва тўлиқ транскрипт пайдо бўлди.

"Украина 24" сайт ҳам, тикер ҳам бузиб кирилганини тасдиқлади.

Кейин видео рус тилидаги "Telegram" ва "VK"да кенг тарқалди.

Сўнг "Facebook", "Instagram" ва "Twitter" каби платформаларга ўтди.

Анчадан бери дипфейк айниқса уруш вазиятларида хавфли бўлиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантиришлар мавжуд.

Аммо ишонарли дипфейк яратиш кўп вақт ва пул талаб қилади.

Эски видеолар ва сохта мемлар ушбу урушда энг кенг тарқалган ва самарали дезинформация тактикаси бўлиб қолмоқда.

Зеленскийнинг на яхши ва на ишонарли бўлган дипфейки мен кўрган энг ёмонларидан биридир.

Аммо дипфейкнинг уруш пайтида яратилгани ва тарқатилгани эътиборлидир.

Кейинги дипфейк ишонарлироқ чиқиши мумкин.

Telegram каналимиз: https://t.me/bbcuzbek

BBCUZBEK.COM билан Telegram орқали +44 7858860002 номери билан боғланинг.