"Islomiy Davlat-Xuroson" qanday tashkilot va nega ular Moskvadagi konsert saroyiga hujum qilishdi?

Prezident Vladimir Putin va Rossiyaning davlat nazoratidagi OAVlari juma kuni Moskvada ro'y bergan qonli hujumda Ukrainani aybdor qilishlariga qaramay, uning ortida turganini daʼvo qilgan "Islomiy Davlat-Xuroson" jihodchi guruhi haqida batafsil maʼlumotlar paydo boʻlmoqda.

Aloqador mavzular:

"Islomiy Davlat Xuroson" kim yoki nima?

ID-X "Islomiy Davlat-Xuroson" qisqartmasi boʻlib, "Islomiy davlat" guruhining mintaqaviy boʻlimi hisoblanadi va butun dunyo hukumatlari tomonidan terror tashkiloti sifatida taqiqlangan.

Bu tashkilot faoliyati Afgʻoniston, Eron, Pokiston va Markaziy Osiyoga qaratilgan.

Guruh oʻziga oʻsha hududni qamrab olgan tarixiy Islom xalifaligining bir qismi boʻlgan Xuroson nomini bergan.

ID-X toʻqqiz yildan beri mavjud, biroq soʻnggi oylarda u "Islomiy davlat" guruhining eng xavfli tarmogʻi sifatida namoyon boʻldi.

Jugʻrofiy jihatdan keng tarqalib, oʻta shafqatsizligi bilan nom qozondi.

Guruhning Suriya va Iroqdagi mavjud boshqaruvi bilan bir qatorda, ID-X shariat va Islom qonunlarining oʻta qattiq talqini orqali boshqariladigan umummilliy islomiy xalifalikka intilmoqda.

Afgʻonistonda u aqidaviy qarashlari bir-biriga zid boʻlganligi sabab, mamlakat boshqaruvidagi Tolibonga qarshi ahyon-ahyon, lekin halokatli hujumlar uyushtirib turishadi.

ID-X bundan oldin ham hujumlar uyushtirganmi?

U 2021-yilda Кobul aeroportiga xudkush hujumchi joylashtirish bilan favqulodda evakuatsiyaga, 170 afgʻon va 13 amerikalik harbiy halok boʻlishiga sabab boʻlgan.

Keyingi yili u Кobuldagi Rossiya elchixonasini nishonga olib, kamida olti kishining hayotini yoʻqotishiga va bir qancha insonlarga shikast yetishiga olib kelgan.

Guruh nishonlarini tanlab oʻtirmay, tugʻruqxona, avtobus qarorgohlari va politsiyachilarga hujumlar uyushtirgan.

Joriy yilning yanvar oyida ID-X Eronning Kerman shahridagi ziyoratgohni ikki marta portlatib, 100 ga yaqin eronlikni oʻldirgan edi.

Rossiyada u koʻplab kichik miqyosdagi hujumlarni amalga oshirgan, eng soʻnggisi 2020 yilda bo'lgan.Bu yil ham FXX, Rossiya ichki xavfsizlik xizmati, bir nechta terror fitnalarini toʻxtatganini aytdi.

Moskva hujumchilari kim edi?

Rossiya davlat matbuotiga koʻra, qoʻlga olingan va ayblangan toʻrt kishining hammasi Sovet Ittifoqi tarkibiga kirgan Markaziy Osiyodagi Tojikiston respublikasi fuqarolari.

Ularning qattiq qiynoqlar ostida soʻroq qilinganliklarini suddagi kaltaklangan va momataloq holda koʻrinishlaridan bilsa boʻladi.

Muammo shundaki, xalqaro meʼyorlarga koʻra, ularning eʼtiroflari befoyda hisoblanadi. Insonlar qiynoqlar ostidagi ogʻriqni toʻxtatish uchun har qanday gapni gapirishadi, shu jumladan, haqiqat boʻlmagan ayblovlarni ham tan olishadi.

Xabarlarga koʻra, aybdor deb topilganlardan biri mart oyi boshlarida hujum sodir etilgan joy haqida maʼlumotlar yigʻib yurgan ekan.

Aynan shu paytda AQSh Rossiyani jamoat joylarida terrorchilik hujumi sodir boʻlish ehtimoli borligi haqida ogohlantirgan edi.

Kreml esa bu ogohlantirishni oʻziga qarshi targʻibot sifatida baholab, inobatga olmadi.

Boshqa bir xabarda aytilishicha, hujumchilardan kamida ikkitasi Rossiyaga yaqinda kelgan, bu esa ularining "yashirin hujralar" emas, balki ID-X tomonidan aynan zarbachi guruh sifatida yuborilganligini anglatadi.

Nima uchun ular Rossiyani nishonga olishdi?

Buning bir qancha sabablari bor.

ID-X dunyoning aksariyat qismini oʻz dushmani deb biladi. AQSh, Yevropa, Isroil, yahudiylar, nasroniylar, shia musulmonlari, Tolibon va ular "murtad" deb hisoblaydigan musulmon davlatlarning barcha hukmdorlari qatorida Rossiya ularning roʻyxatida yuqori oʻrinlarda turadi.

"Islomiy davlat"ning Rossiyaga dushmanligi 1990-yillar va 2000-yillar boshidagi Chechen urushlariga borib taqaladi, oʻshanda Moskva kuchlari Checheniston poytaxti Grozniyni vayron qilgan.

Yaqinda Rossiya Suriyadagi fuqarolar urushida ittifoqchisi Prezident Bashar al-Assad tomonidan ishtirok etdi va Rossiya harbiy-havo kuchlari hisobsiz tinch aholi manzillarini bombardimon qildi, "Islomiy davlat" va "Al-Qoida" ga bogʻliq jangchilarni oʻldirdi.

Afgʻonistonda ID-X Rossiyani Tolibonning ittifoqchisi deb biladi, shuning uchun ular 2022 yilda Qobuldagi Rossiya elchixonasiga hujum qilishgan.

Shuningdek, 1979-89 yillarda Sovet Ittifoqining Afgʻonistonda boʻlgan oʻn yillik qonli istilosi sabab kin saqlashadi.

Keyin Rossiyaning oʻzida ham vaziyat gap koʻp.

Rossiya ID-X tomonidan juda nasroniy davlati sifatida koʻriladi va ularning Moskva hujumidan keyin eʼlon qilgan videosida xristianlarni oʻldirish haqida gapirilgan.

Tojikistonlik va boshqa markaziy osiyolik mehnat muhojirlari baʼzan terrorchilikni oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar sabab FXX tomonidan maʼlum darajada taʼqib va shubhalarga qolishadi.

Nihoyat, Rossiya — hozirda qoʻshnisi Ukraina bilan keng koʻlamli urush bilan ovora davlat sifatida ID-X uchun qulay imkoniyat nishoniga aylangan boʻlishi mumkin — qurol-yaroq moʻl-koʻl, butun diqqat va kuch urushga qaratilgani sabab esa ichki himoya sust.

Ushbu holat boʻyicha bir qancha javobsiz savollar mavjud.

Misol uchun, nega hujumchilar oʻz xohishlariga koʻra deyarli bir soat davomida Krokus Xol atrofida hech qanday shoshilish yoki xavotirsiz aylanib yura olishdi?

Politsiya va maxsus xizmatlar, xususan, FXX hamma joyda hozir-u nozir boʻlgan bu davlatda, qurollangan kishilar oʻzlarini xuddi politsiya yoki Maxsus Kuchlar guruhi tomonidan toʻxtatib qolinmasliklarini bilgandek tutishdi?

Keyin qurollar — nafaqat toʻpponchalar, balki kuchli, zamonaviy avtomatlarni qanday qilib qoʻlga kiritishdi va ularni qanday qilib yashirincha holda tadbir joyiga olib kirishdi?

Ularning tezda qoʻlga olinishi ham hayratlanarli.

Shuningdek, koʻplab qurollangan jihodchilardan farqli oʻlaroq, bularda qoʻlga tushishdan oʻlimni afzal koʻradiganlar kabi xudkush nimchasi yoki kamari ham yoʻq edi.

Shunga qaramay, shundaygina burni tagida sodir boʻlgan oxirgi 20 yil ichidagi eng dahshatli terror fitnasini toʻxtata olmagan Rossiya hukumati gumondorlarni bir pasda topib, tergov qilishga uzoq vaqt talab qilmadi.

Bularning barchasi baʼzi tahlilchilarni Kreml tomonidan qandaydir "ichki ish" yoki Ukrainaga qarshi urushda xalq tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan "soxta bayroq operatsiyasi" haqida taxmin qilishga undamoqda.

Biroq, bu nazariyani tasdiqlovchi hech qanday ishonchli dalil yoʻq. AQSh razvedkasi fikricha, bu jirkanch hujum ortida "Islomiy davlat" turibdi.

https://t.me/bbcuzbek

BBC.COM/UZBEK

Telegramda bog'lanish raqami +44 7858860002